دلالت طبعیدلالت طبعی به معنی دلالت ناشی از ملازمه بین دالّ و مدلول به حکم طبع انسانی است. ۱ - تعریف دلالت طبعیدلالت طبعی، از اقسام دلالت ذاتی است. هرگاه ملازمه بین دو چیز طبعی باشد؛ یعنی طبع انسان آن را اقتضا کند، به دلالت ناشی از آن، دلالت طبعی گفته می شود؛ به این بیان که گاهی عقل انسان به علاقه طبعی ـ علاقه ای که طبع انسان آن را اقتضا می کند ـ میان دال و مدلول، پی می برد و به واسطه آن علاقه، از دال به مدلول منتقل می شود؛ برای مثال، طبیعت انسان به گونه ای است که هنگام درد می گوید: " آخ "؛ حال اگر شنیده شد که شخصی می گوید: " آخ "، شنونده فوراً به دلالت طبعی که همان مقتضای طبیعت این شخص است به وجود درد در این شخص منتقل می شود. دلالت طبعی ممکن است به حسب اختلاف طبایع، متفاوت گردد. [۳]
منطق نوین، صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ص ۱۳۰.
[۴]
منطق صوری، خوانساری، محمد، جزء۱، ص ۵۸.
[۶]
شرح المنظومة - منطق، سبزواری، هادی بن مهدی، ص ۱۰۳.
[۷]
درة التاج، منطق، قطب الدین شیرازی، محمود بن مسعود، جزء۲، ص ۱۴.
[۸]
منطق مقارن، گرامی، محمد علی، ص ۴۴.
[۹]
فرصت اشکال المیزان، شیرازی، محمد نصیربن جعفر، ص ۸.
[۱۰]
الکبری فی المنطق، جرجانی، علی بن محمد، ص ۱۷۲.
[۱۱]
رهبرخرد، شهابی، محمود، ص ۱۷.
۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۵۹، برگرفته از مقاله «دلالت طبعی». |